Çocuklar ana dillerini 2-5 yaş
arasında öğrenirler.
Dil
gelişimi, doğumdan itibaren başlar ve yaşam boyu devam eder. Dil gelişiminde
sesin duyulması ve dili kullanabilecek ortamın bulunması gerekir. Çocuklar
çevrelerindeki yetişkinlerin konuşmalarını taklit ederek ve onlarla iletişim
kurarak dil öğrenir. Dil ediniminde 0-18 ay arası evrensel özellikler gösterirken,
18-32 aydan sonra ise ana dillerine yönelik sesleri anlama ve söyleme ortaya
çıkar. Çocuklar ana dillerini 2-5 yaş arasında öğrenirler.
Çocuk
işittiği kelimeyi ve gördüğü nesneyi anlamlandırmak için pratik yapabileceği
bir etkileşim ortamına sahip olmalıdır. Dijital oyunlar veya video izleme
sırasında bu ortam tek taraflıdır, çocuk etkileşim göstermez sadece alıcıdır.
Çocukların dil gelişimi için kritik olan bu dönemde fiziksel ve sosyal
aktiviteler yerine TV, tablet, telefon ve bilgisayar gibi teknolojik aletlere
maruz bırakılmaları, zamanlarının çoğunu bu teknolojik aletlerle geçirmeleri
sosyal, fiziksel, bilişsel gelişimlerini olumsuz etkilediği gibi dil
gelişimlerini de olumsuz etkiler.
Özellikle
0-3 yaş arasında TV, telefon ve tablet ile fazla zaman geçiren çocukların
ayrıca, kreş ya da anaokulu dönemlerinde sosyal faaliyetlerde zorlanma, grup
oyunlarına katılmada isteksizlik, konuşmada bozukluk ve çekingenlik gibi
davranışlar sergiledikleri gözlenmiştir. Okul öncesi dönemde de dijital içeriklerle
yoğun olarak zaman geçiren çocukların, çevreleriyle iletişim kurmak yerine
bireyselleştiği, teknolojiye bağımlı hale gelerek sosyal çevreden
soyutlanabildiği, sorumluluk sahibi olamadığı, sağlıklı iletişim kuramadıkları
söylenebilir. Yapılan bir araştırmaya göre, günde iki saat TV izleyen bir
çocuğun daha az TV izleyen bir çocuğa nazaran dil gelişiminde ve konuşmada 6
kat daha fazla gecikme yaşadığını, iletişim becerilerinin de aynı oranda
gerileme gözlendiğini ortaya koyuyor.
Çocukların ekranın önünde harcadığı her
dakika, sizinle etkileşime girememesi anlamına da geliyor. Kelime hazinesinin
gelişmesinde ebeveynlerin çocuklarla konuşmaları ve doğrudan ilişkili kurmaları
oldukça etkilidir. Tekerlemeler söyletme, resimli hikâyeler üzerine konuşma,
Evet-Hayır benzeri oyunlar oynama, her fırsatta çocukla sohbet etme, beraber
şarkı söyleme gibi faaliyetler yapma çocuğun dil gelişimi için önemlidir. Anne
baba ve çevre ile etkileşim halinde olmak çocuğun eğitim videoları aracılığıyla
öğrenebileceği yeni kelime sayısından daha fazla yeni kelime öğrenmesini
sağlar. Örneğin çocuğa her gün kitap okuma ya da öykü anlatılmaya başlandığında
çocuğun dili anlama ve kullanma becerileri de artar.
Ebeveynlere
Tavsiyeler
Amerikan
Pediatri Akademisi’nin ekran kullanımının nasıl olması gerektiği konusunda
ebeveynlere önerileri; 1.Üç yaşın altındaki
çocuklarınızın yanında ekran kullanımından kaçının. 2.Çocuğunuz izlemeden önce program içeriğini
inceleyin. 3.Programı çocuğunuzla birlikte izleyin (konuşma
için bir fırsat olarak kullanın). 4.Çocuğun yatak odasına televizyon koymayın. 5.Çocuğunuz izlemiyor gözükse bile, çocuğunuz
varken yetişkinlere yönelik dizi, haber gibi televizyon programları izlerken
‘yaş, şiddet ve diğer zararlı’ öğeler içerip içermediğine dikkat edin. 6.Bağımsız ve özgür oyunları teşvik edin.
Televizyon açmak, eline telefon, tablet vermek yerine çocukla vakit geçirin.
Eğer işiniz varsa çocuğun tek başına oynamasına izin verin. Bağımsız oyun bir
çocuğun yaratıcı düşünceye, problem çözmeye ve görevleri yerine getirmesine
olanak tanır. 7.Okumak ve birlikte oynamak önemlidir. Çocuğun ne
yapacağının önceden belirlenmemiş olduğu çalışma zamanı, gelişmekte olan beyin
için herhangi bir elektronik medya aracına maruz kalmasından daha değerlidir.
Okumak bir çocuğun bilişsel ve dil gelişimini besler. Ne yazık ki çocuklara
aşırı medya kullanımına maruz bırakanlar yine ebeveynlerden başkası değil.
Çocukların tablet veya telefonda oyun oynayarak, video izleyerek oyalanması
ebeveynleri kısmen rahatlatsa da, uzun vadede çocuğun adeta uyuşması yoluyla
sosyal, fiziksel ve dil gelişiminde geri kalmasına sebep oluyor.
Ebeveynler
özellikle okul öncesi dönemde çocuklarının akıllı telefon kullanımı, oyunlarda
seviye atlamasını, bilgisayarı açma kapama gibi becerileri ortaya koymasını
zekâ ile ilintileme yanılgısına da düşebiliyorlar. Oysa uzmanlar, teknoloji
kullanımı ile zekâ arasında doğru bir orantı olmadığını belirtiyor. Yaygın
olarak kullanılan teknolojilerin yöneticileri bile, çocuklarının gelişimlerinin
sağlıklı olabilmesi için teknoloji ile vakit geçirmeleri yerine, yaparak ve
yaşayarak öğrenebilecekleri, eğlenerek vakit geçirecekleri, sosyalleşerek
konuşma becerilerini geliştirebilecekleri ortamlar sağlıyor.
Teknolojiyi
denetimli ve sınırlandırarak kullandırmak en doğrusudur. Çocuğunuzun dil
gelişimini sağlıklı sürdürebilmesi için ekran kullanımında seçici ve
sınırlandırıcı olun. Geri kalan zamanda ona vakit ayırın, onunla konuşun, onu
dinleyin, kitap okuyun ve masallar anlatın. Böylece çocuğunuzun kelime
hazinesinin her geçen gün arttığını göreceksiniz.
Kaynaklar:
American Pediatri Akademisi İletişim ve Medya Konseyi (2011). 2 yaş
altındaki Çocukların Medya Kullanımı. 128 (5), 1040-1045.Çocuk Gelişimi ve Eğitimi,
Dil Gelişimi. MEB. 2013, Ankara
http://www.nytimes.com/2011/10/23/technology/at-waldorf-school-in-silicon-valley-technology-can-wait.html
Zimmerman, Christakis, & Meltzoff, 2007 ; Linebarger
& Walker, 2005 .